Miejski portal informacyjny:
Radzyń Podlaski, Borki, Czemierniki, Kąkolewnica, Komarówka Podlaska

Radzyń Podlaski 2.wmv

Pałac Potockich w Radzyniu Podlaskim - wielka rezydencja magnacka, a zarazem najświetniejszy przejaw rokoka w Polsce. Sąsiaduje z nim kościół Świętej Trójcy, wspaniały przykład manieryzmu. Pałac wybudowano w latach 1749-1750 według projektu Jakuba Fontany dla Eustachego Potockiego i jego żony Marii z Kątskich. Zbudowany jest na planie podkowy. Do korpusu głównego dostawiono dwa skrzydła. W ich środku umieszczono bramy zwieńczone wieżami. W szczególnie monumentalny sposób potraktowano skrzydło zachodnie, zwrócone w kierunku miasta i kościoła Świętej Trójcy. Podwyższono je o jedno piętro, a środkowej części nadano charakter dużego budynku bramnego. Od strony południowej dziedziniec został otoczony wysokim murem oporowym z częścią wjazdową pośrodku. Wjazd do pałacu prowadzi przez groblę pomiędzy czterema stawami, które są zasilane wodami przepływającej tu rzeki Białki. Zwraca uwagę bardzo bogata dekoracja rzeźbiarska od strony dziedzińca. Składają się na nią pojedyncze figury jak też duże ich grupy zastępujące frontony nad ryzalitami. Dominuje tu stylistyka rokokowa z wyraźnie widoczną, wydatną ornamentyką w tym stylu. Autorem wystroju rzeźbiarskiego jest przybyły ze Śląska Jan Chryzostom Redler. Malowaniem wnętrz radzyńskiego pałacu zajmował się malarz Jan Bogumił Plersch, który stworzył cała serię obrazów zdobiących głównie supraporty i wbudowanych w boazerie. Michał Dollinger wykonał zaś bardzo strojne balustrady i schody. W 1824 roku pałac przeszedł w ręce Czartoryskich. Członkowie tego rodu wzięli aktywny udział w Powstaniu Listopadowym i w obawie przed konfiskatą majątku w 1834 roku sprzedali siedzibę Korwin-Szlubowskim. W roku 1920 Stanisław Korwin Szlubowski przekazał pałac na własność Państwu Polskiemu. Podczas II wojny światowej pałac był zajmowany przez władze okupacyjne. Uciekające przed zbliżającym się frontem w lipcu 1944 roku oddziały niemieckie w barbarzyńskim akcie podpaliły pałac. Spłonął cały korpus główny. Bezpowrotnemu zniszczeniu uległo bezcenne wyposażenie wnętrz, na które składał się cały kompleks rokokowych, złoconych boazerii oraz polichromie i bogata dekoracja sztukatorska. Niemniej ciągle istnieje w historycznej formie cała zewnętrzna szata budowli. Jest to niezwykły przykład jednolitej stylowo, wielkiej rezydencji magnackiej, jakby w komplecie przeniesionej z rokoka do współczesności. Chodzi nie tylko o zachowanie samego gmachu i jego rozmiary, ale także o umiejscowienie w terenie. Dziedziniec pałacu jest wyniesiony ponad otaczającą okolicę. Charakterystyczny jest kształt muru oporowego, symetryczne rozmieszczenie stawów przy podjeździe, osiowość założenia. Oś pałacu widoczna w układzie ulic ma ponad trzy kilometry (wraz z drogami gruntowymi ponad 8km). W parku znajduje się również piękna oranżeria autorstwa Jakuba Fontany oraz kanał, istotny z punktu widzenia sztuki ogrodowej XVIII wieku. Pałac jest niewątpliwie fenomenem architektury. Szczególne wrażenie wywołuje wystrój rzeźbiarski fasad - wielkowymiarowe grupy figuralne, duże kamienne ornamenty. Z tego punktu widzenia jest to dzieło wyjątkowe i stanowi niewątpliwie szczególny przejaw rokoka na polskim gruncie. Tym bardziej zasmuca fakt, że praktycznie pozostaje on w zapomnieniu. Nikt nie myśli nawet o odtworzeniu historycznych wnętrz, przynajmniej w części. Choćby nawiązanie do dawnej dekoracji przydałoby splendoru budowli oraz pozwoliło na stworzenie muzeum i udostępnienie tego niezwykłego dziedzictwa społeczeństwu. Tymczasem barokowy pałac jest zajmowany przez sądy i traktowany jako biurowiec. Odbywa się to z wielką szkodą dla tego miejsca. Gospodarze nie dbają o gmach. Okna wstawione w czasie odbudowy przez pół wieku nie widziały kropli farby. Powybijane szyby także nikomu nie przeszkadzają. Istnieje tu także zwyczaj wystawiania przed fasady pojemników, które zwykle trzyma się w zamkniętych śmietnikach. Dziedziniec pałacu jest wielkim parkingiem. Jego nawierzchnię wykonano z trylinki płyt betonowych o zastosowaniu technicznym, bardziej pasujących do sklepowego podwórka niż do barokowego pałacu. Odwiedzających to miejsce trzeba uprzedzić, że w tym aspekcie wrażenia nie będą najlepsze. Wielka wdzięczność należy się władzom miasta Radzynia, które od lat starają się ratować ten wspaniały zabytek. Wymiana dachu parę lat temu i ostatnie remonty są ich dziełem, a to przekonuje, że kiedyś będzie lepiej.